Ở Việt Nam, đất đai là một loại tài sản đặc biệt, thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý. Nhà nước trao quyền sử dụng đất cho người sử dụng đất theo quy định của Luật đất đai. Việc sử dụng đất là vấn đề thường hay phát sinh tranh chấp trên thực tế. Vậy, khi vướng vào tranh chấp đất đai thì cần phải xử lý như thế nào? SPL sẽ hướng dẫn chi tiết cách giải quyết và cung cấp dịch vụ thuê Luật sư tranh chấp đất đai.

1. Tranh chấp đất đai là gì?

Theo khoản 24 Điều 3 Luật đất đai 2013 quy định “Tranh chấp đất đai là tranh chấp về quyền, nghĩa vụ của người sử dụng đất đai giữa hai hoặc nhiều bên trong quan hệ đất đai”. Theo đó đối tượng của tranh chấp đất đai là quyền quản lý, quyền sử dụng và những lợi ích phát sinh từ quá trình sử dụng. Tranh chấp đất đai luôn gắn liền với quá trình sử dụng đất của các chủ thể nên không chỉ ảnh hưởng đến lợi ích của các bên tranh chấp mà còn ảnh hưởng đến lợi ích của Nhà nước.

2. Các dạng tranh chấp đất đai

Về cơ bản, tranh chấp đất đai gồm ba dạng chủ yếu như sau:

Thứ nhất, tranh chấp về quyền sử dụng đất: Đây là những tranh chấp giữa các bên với nhau về việc ai có quyền sử dụng hợp pháp đối với một mảnh đất nào đó, thường gặp là các loại tranh chấp về ranh giới đất; tranh chấp về quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất trong các quan hệ ly hôn, thừa kế; tranh chấp đòi lại đất (đất đã cho người khác mượn sử dụng mà không trả lai,…)

Thứ hai, tranh chấp về quyền, nghĩa vụ phát sinh trong quá trình sử dụng đất: Dạng tranh chấp này thường xảy ra khi các chủ thể có những giao dịch dân sự về quyền sử dụng đất như tranh chấp về quyền và nghĩa vụ trong hợp đồng chuyển nhượng, cho thuê quyền sử dụng đất hoặc các tranh chấp với Nhà nước liên quan đến việc bồi thường giải phóng mặt bằng, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất…

Thứ ba, tranh chấp về mục đích sử dụng đất: Đây là dạng tranh chấp dạng dễ tìm ra được cơ sở để giải quyết vì trong quá trình phân bổ đất đai cho các chủ thể sử dụng, Nhà nước đã xác định mục đích sử dụng đất thông qua quy hoạch sử dụng đất. Tranh chấp chủ yếu do người sử dụng đất sử dụng sai mục đích so với khi được Nhà nước giao đất, cho thuê đất. Đây được xem là dạng tranh chấp ít gặp hơn so với hai dạng tranh chấp về quyền sử dụng đất và tranh chấp về quyền và nghĩa vụ phát sinh trong quá trình sử dụng đất.

3. Thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai

Tranh chấp đất đai có thể được giải quyết theo hai phương thức: (i) Khởi kiện tại Tòa án có thẩm quyền; (ii) Khiếu nại lên cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Dù theo con đường tố tụng tại Tòa án hoặc thủ tục giải quyết tại cơ quan hành chính Nhà nước thì thủ tục hòa giải tại UBND cấp xã nơi có đất tranh chấp là thủ tục và điều kiện bắt buộc.

Tranh chấp đất đai đã được giải quyết tại Ủy ban nhân dân cấp xã không thành thì được giải quyết như sau:

• Tranh chấp đất đai mà đương sự có Giấy chứng nhận hoặc có một trong các loại giấy tờ quy định tại Điều 100 Luật Đất đai 2013 và tranh chấp về tài sản gắn liền với đất thì do Tòa án nhân dân giải quyết;
• Tranh chấp đất đai mà đương sự không có Giấy chứng nhận hoặc không có một trong các loại giấy tờ quy định tại Điều 100 Luât Đất đai 2013 thì đương sự chỉ được lựa chọn một trong hai hình thức giải quyết tranh chấp đất đai theo quy định sau đây:
• Nộp đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp tại Ủy ban nhân cấp có thẩm quyền theo quy định tại khoản 3 Điều 203 Luật Đất đai 2013
• Khởi kiện tại Tòa án nhân dân có thẩm quyền theo quy định của pháp luật về tố tụng dân sự.

Như vậy, khi xảy ra tranh chấp đất đai, việc đầu tiên là phải đưa ra Ủy ban nhân dân cấp xã/phường nơi có đất bị tranh chấp để hòa giải. Nếu hòa giải không thành, các bên trong tranh chấp mới có thể lựa chọn khởi kiện ra Tòa án để giải quyết.

Trên thực tế, việc giải quyết một vụ tranh chấp đất đai là không hề dễ dàng, bởi tính phức tạp của vụ việc, cũng như thủ tục giải quyết, đặc biệt là khi tranh chấp đất đai với các pháp nhân hoặc Nhà nước. Vì vậy, thông thường các bên thường lựa chọn thuê luật sư để thay mặt các bên giải quyết tranh chấp đất đai. Thuê luật sư là lựa chọn tốt nhất trong trường hợp bị vướng vào tranh chấp đất đai, giúp cho người đang tranh chấp có thể tiết kiệm thời gian, công sức, tiết kiệm chi phí kiện tụng và đặc biệt là bảo vệ tốt nhất quyền và lợi ích hợp pháp của người đang tranh chấp.