Hiện nay, vấn đề về lao động là một vấn đề rất được quan tâm. Trong quá trình lao động thường sẽ phát sinh nhưng vấn đề, chính sách, mâu thuẫn mà đòi hỏi cần sự hiểu biết về pháp luật để giải quyết vấn đề một cách hợp lý nhất, khi ấy, dịch vụ tư vấn luật lao động là vô cùng cần thiết. Trong những năm gần đây, các tranh chấp xảy ra trong lĩnh vực lao động ở nước ta ngày càng trở nên phổ biến, đặc biệt là việc tranh chấp về tiền lương, thu nhập, hợp đồng lao động.

1. Khái niệm tranh chấp lao động

Theo quy định tại khoản 1 Điều 179 Bộ luật lao động 2019 “Tranh chấp lao động là tranh chấp về quyền và nghĩa vụ, lợi ích phát sinh giữa các bên trong quá trình xác lập, thực hiện hoặc chấm dứt quan hệ lao động; tranh chấp giữa các tổ chức đại diện người lao động với nhau; tranh chấp phát sịnh từ quan hệ có liên quan trực tiếp đến quan hệ lao động”. Các loại tranh chấp lao động bao gồm:

Tranh chấp lao động cá nhân giữa người lao động với người sử dụng lao động; giữa người lao động với doanh nghiệp, tổ chức đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng; giữa người lao động thuê lại với người sử dụng lao động thuê lai.

Tranh chấp lao động tập thể về quyền hoặc về lợi ích giữa một hay nhiều tổ chức đại diện người lao động với người sử dụng lao động hoặc một hay nhiều tổ chức của người sử dụng lao động.

2. Đặc điểm của tranh chấp lao động

Thứ nhất, đặc điểm về chủ thể

Thông thường, chủ thể của tranh chấp lao động là các chủ thể của quan hệ lao động bởi tranh chấp lao động chính là sự xung đột giữa các chủ thể trong quan hệ lao động. Các chủ thể của quan hệ lao động bao gồm người lao động, tập thể người lao động và người sử dụng lao động.

Ngoài ra, một số chủ thể không phải là chủ thể quan hệ lao động cũng được thừa nhận là chủ thể đặc biệt của tranh chấp lao động, đó là các doanh nghiệp, tổ chức đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài có thời hạn theo hợp đồng, người lao động thuê lại với người sử dụng lao động thuê lại.

Thứ hai, đặc điểm về nội dung

Nội dung của tranh chấp lao đọng là bất đồng, xung đột về quyền, lợi ích của các chủ thể trong quan hệ lao động và phải diễn ra trong quá trình lao động. Quyền và lợi ích của các chủ thể là khái niệm rộng, không chỉ dừng lại ở quyền, nghĩa vụ trong quan hệ lao động đã được xác định của các chủ thể mà còn bao gồm những vấn đề liên quan như đào tạo, quan hệ đại diện, bồi thường thiệt hại, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp và nhưng lợi ích phát sinh khác

Thứ ba, đặc điểm về hình thức

Điều kiện để trở thành tranh chấp lao động thực sự chính là sự biểu hiện ra bên ngoài của tranh chấp lao động. Hình thức biểu hiện có thể bắt gặp trong quá trình làm việc một trong các chủ thể hoặc cả hai chủ thể thể hiện thái độ của mình về vấn đề tranh chấp, có thể kèm yêu cầu phải giải quyết vấn đề đó. Không nhất thiết hình thức của tranh chấp phải là văn bản và pháp luật cũng không có bất cứ quy định nào hình thức biểu hiện của tranh chấp lao động.

3. Nguyên tắc giải quyết tranh chấp lao động

Về nguyên tắc giải quyết tranh chấp lao động, theo Điều 180 Bộ luật Lao động 2019, việc giải quyết tranh chấp lao động cần thực hiện dựa trên một số nguyên tắc sau:

• Tôn trọng quyền tự định đoạt thông qua thương lượng của các bên trrong suốt quá trình giải quyết tranh chấp lao động.
• Coi trọng giải quyết tranh chấp lao động thông qua hòa giải, trọng tài trên cơ sở tôn trọng quyền và lợi ích của hai bên tranh chấp, tôn trọng lợi ích chung của xã hội, không trái pháp luật.
• Công khai, minh bạch, khách quan, kịp thời, nhanh chóng và đúng pháp luật.
• Bảo đảm sự tham gia của đại diện các bên trong quá trình giải quyết tranh chấp lao động.
• Việc giải quyết tranh chấp lao động do cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền giải quyết tranh chấp lao động tiến hành sau khi có yêu cầu của bên tranh chấp hoặc theo đề nghị của cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền và được các bên tranh chấp đồng ý.

4. Thẩm quyền giải quyết tranh chấp lao động

Tranh chấp lao động bao gồm: Tranh chấp lao động cá nhân, tranh chấp lao động tập thể về quyền, tranh chấp lao động tập thể về lợi ích. Tùy vào mỗi loại tranh chấp lao động mà thẩm quyền giải quyết sẽ khác nhau.

4.1. Thẩm quyền giải quyết tranh chấp lao động cá nhân

Cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền giải quyết tranh chấp lao động cá nhân bao gồm:

• Hòa giải viên lao động;
• Hội đồng trọng tài lao động;
• Tòa án nhân dân.

Theo quy định tại khoản 1 Điều 188 Bộ luật lao động 2019 tranh chấp lao động cá nhân phải được giải quyết thông qua thủ tục hòa giải của hòa giải viên lao động trước khi yêu cầu Hội đồng trọng tài lao động hoặc Tòa án giải quyết, trừ các tranh chấp lao động sau đây không bặt buộc phải qua thủ tục hòa giải:

• Về xử lý kỷ luật lao động theo hình thức sa thải hoặc về trường hợp bị đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động;
• Về bồi thường thiệt hại, trợ cấp khi chấm dứt hợp đồng lao động;
• Giữa người giúp việc gia đình với người sử dụng lao động;
• Về bảo hiểm xã hội theo quy định của pháp luật về bảo hiểm xã hội, về bảo hiểm y tế theo quy định của pháp luật về bảo hiểm y tế, về bảo hiểm thất nghiệp theo quy định của pháp luật về việc làm, về bảo hiểm tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp theo quy định của pháp luật về an toàn, vệ sinh lao động;
• Về bồi thường thiệt hại giữa người lao động với doanh nghiệp, tổ chức đưa người lao động làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng;
• Giữa người lao động thuê lại với người sử dụng lao động thuê lại.

4.2. Thẩm quyền giải quyết tranh chấp lao động tập thể về quyền

Cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền giải quyết tranh chấp lao động tập thể về quyền bao gồm:

• Hòa giải viên lao động;
• Hội đồng trọng tài lao động;
• Tòa án nhân dân.

Theo quy định tại khoản 2 Điều 191 Bộ luật lao động 2019 tranh chấp lao động tập thể về quyền phải được giải quyết thông qua thủ tục hào giải của hòa giải viên lao động trước khi yêu cầu Hội đồng trọng tài lao động hoặc Tòa án giải quyết.

4.3. Thẩm quyền giải quyết tranh chấp lao động tập thể về lợi ích

Tổ chức, cá nhân có thẩm quyền giải quyết tranh chấp lao động tập thể về lợi ích bao gồm:

• Hòa giải viên lao động;
• Hội đồng trọng tài lao động.

Theo quy định tại khoản 2 Điều 195 Bộ luật lao động 2019 tranh chấp lao động tập thể về lợi ích phải được giải quyết thông qua thủ tục hòa giải của hòa giải viên lao động trước khi yêu cầu Hội đồng trọng tài lao động giải quyết hoặc tiến hành thủ tục đình công.